‘Wie meetelt, moet kunnen schrijven, en moet laten zien over brille te beschikken.’
Dat las ik in De Nieuwe Democratie, een prikkelend boek van socioloog Willem Schinkel.
Schinkel vertelt dat het essay in Frankrijk sterk opkomt in de achttiende eeuw. Je stelt niets voor in het intellectuele hofleven als je je standpunt niet scherpzinnig, persoonlijk én amusant over het voetlicht weet te brengen. In de vorm van een essay dus.
Nu denken Tanny en ik altijd: ‘laat duizend essayistische vormen bloeien’. Niet elk essay hoeft polemisch te zijn, of maatschappelijk geëngageerd. Maar charmant vind ik Schinkels suggestie wel.
Volgens Schinkel bestaat een publieke sfeer pas als mensen hun standpunt toegankelijk én relevant weten te maken. Door de veelheid van standpunten die daarvan het resultaat is, zal blijken hoe verschillend we zijn – en dus ook hoezeer ‘de burger’ een abstractie is.
En dat is, als ik Schinkel goed begrijp, een cruciaal besef voor elke democratie. Want dat verhindert dat de machthebbers doen alsof ze hun macht uitoefenen in het belang van ‘de burger’. Je kunt altijd zeggen: ‘Welke burger? Ik ben ook een burger, en vanuit mijn plekje van de wereld heb ik toch echt een heel andere kijk op die belangen!’ Hoe overtuigender en levensechter je dat weet te brengen, hoe minder de machthebbers je weg kunnen wuiven.
Dus: dien de democratie. Verwoord scherpzinnig wat jij persoonlijk denkt en voelt (= essayeren). Publiceer dat (= maak het toegankelijk voor de publieke sfeer). En verrijk zo het democratische debat.
Yes: het essay stond aan de wieg van de Franse Revolutie! 😉
(hier een interview met Schinkel in Vrij Nederland)